Aylara Göre Beslenme Kılavuzu
Her insan vegan doğar. Bebekler ilk altı ay sadece anne sütüyle beslenir ve altıncı aydan itibaren anne-babasının beslenme ve yaşam tercihlerine göre alışkanlıklar geliştirir. Çocuklarını vegan beslemeyi tercih eden ailelerin, çocuklarını bir şeylerden mahrum bırakıyor düşüncesi hayvansal gıdaların faydalı sanılıyor olmasından kaynaklanmaktadır. Bu da, bizden yıllarca saklanan gerçeklerin gün yüzüne çıkamamasındandır. Doğduğu andan itibaren vegan beslenmek, bir insanın kendi, yaşadığımız gezegen ve üzerinde yaşayan tüm canlılar için yapabileceği en güzel şeydir. Bunun aksini iddia edenler olsa da bir kaç temel bilgiyle, vegan beslenmek her yaştan insan için çok kolay ve tüm beslenme şekillerinden daha sağlıklıdır.
Mucizevi Anne Sütü
Anne sütü, bir canlının hayatının ilk döneminde hayatta kalmak ve bundan sonraki dönemlere kendini hazırlamak için en büyük şansıdır. Her memeli canlının sütü yavrusu için ideal bir formüle sahiptir. Tam da bu sebeple hiç bir canlı başka türden bir canlının sütünden kendi için gerekli besinleri ideal ölçüde alamaz. Ayrıca her türün büyüme ve gelişme hızı farklı olduğundan sütün içeriğindeki hormon ve protein yapısı farklıdır. Bu özellik, başka bir türün sütü insan için iyi bir formül gibi gözükse de kısa ve uzun vadede onarılamaz sonuçlar doğurabilme riski taşımasına sebep olur. Bununla beraber dünyada artan süt talebini karşılamak için büyüyen endüstri sebebiyle diğer sütü üreten canlının maruz kaldığı toksinlere de maruz kalmak, o sütün zararlarını da artırmaktadır.
Bir bebeğin beslenmesinin temelini anne sütü oluşturmaktadır. Bunun en önemli sebebi, bebeğin ağız, diş ve bağırsak yapısının tüm gerekli besinleri almak için henüz hazır olmamasına bağlı olarak annenin beslenmesiyle şekillenen anne sütüne bağımlı olmasıdır. Yani bebeğin beslenmesi aslında annenin yeterli ve dengeli beslenmesine bağımlıdır.
Anne sütü, bebek için bu kadar kritik rol oynarken, çocuğu biberona alıştırmak, emzirmekten sıkılmak veya başka sebeplere bağlı olarak sütün kesilmesi/azalması, vegan olsun veya olmasın çocuğun beslenmesinde elde edilen avantajı dezavantaja çevirecektir.
Bu sayfa, çocuklarını vegan beslemek isteyen anne-babalara gıda seçim ve zamanlamasında kolaylık sağlamak için oluşturulmuştur. Çocuk büyütmek her aile için ayrı bir maceradır, buna saygı duyuyoruz. BLW gibi bir metodla çocuk büyütmek isteyenlere neyi ne zaman yedirmeleri gerektiğini söylemekten ziyade vegan beslenme açısından bir yol gösterici olma niteliği taşımayı hedeflemekteyiz.
İlk 6 ay
İlk 6 ay mucizevi anne sütü bebek için tek başına rakipsiz bir besindir. Doktorunuz aksini söylemedikçe anne sütünün yetersizliğinden şüphe duymak yersizdir. Emzirmeyle ilgili dikkat edilmesi gereken bazı noktalar:
-
Annenin yeterli ve dengeli beslenmesi esastır. Annenin yediklerinin çocuğa geçtiği unutulmamalıdır.
-
Çocukta doyma hissinin gelmesi ve zamanından önce ağlamaması için son sütün verilmesi önemlidir.
-
Stres, uykusuzluk gibi vücudu yoran durumların süt kalitesini ve miktarını etkileyeceği unutulmamalı
-
Gündüz bebek sık ve az emzirilirse gece bebek de annede daha çok uyur ve anne rahat hisseder.
-
Emzirme ile ilgili hazırlıkları emzirmeye başlamadan önce tamamlayın.
Bu noktalar dikkat edilerek sürdürülen bir emzirme çocuğa ilk 6 ay yetecek, ek gıdaya geçtikten sonra da en az 1 yıl, tercihen 2 yıl kaliteli bir destek sunacaktır.
6-9 ay
Bu dönemde temel besin hâlâ anne sütüyken ek olarak (%30) sebze ve meyve püreleri beslenmeye eklenir. Sebzeler pişirilip püre haline getirilmelidir. Yumuşak meyvelerin kabuklarının soyulması, sert meyvelerin de soyulduktan sonra püre haline getirilmesi gerekmektedir. 7. aydan itibaren iyi pişmiş ve püre haline getirilmiş baklagiller beslenmeye eklenebilir. 8. aydan itibaren evde sıktığınız meyve suları posalarıyla verilebilir. Püreyle beslenme sonrası (önce veren anneler de var) bebeğin elle yiyebileceği boyutta küçük sebze, meyve veya ekmek parçaları gibi besinler de beslenmeye eklenebilir. Bu dönemde son olarak ezilmiş tam tahıllar beslenmeye eklenir. Her yeni beslemeye başlarken küçük bir kaşıkla başlanıp, bebek alıştıkça yavaş yavaş artırılmalıdır.
İpucu Meyveden önce sebzelerle başlamanın sebzeye alışmada daha etkili olduğunu söyleyen anneler var.
Bu dönemde anne sütü beslenmenin %60'ını oluşturmalıdır. 6. aydan itibaren başlanan gıdalara ek olarak evde pişen yemekler yiyebileceği şekilde çocuklara verilmelidir.
İpucu Sebze köfteleri veya "smoothie"ler bebeklerin alışamadığı sebzeleri vermek için iyi bir yöntem olabilir.
9-12 ay
1 yaş ve sonrası
Bu dönemde hâlâ anne sütünün olması özellikle vegan beslenenler açısından önemlidir. Bir yaş itibariyle anne sütünün beslenmedeki yeri %40'lardadır ve gittikçe azalır ama yine de önemlidir. Anne sütü, sadece doğal yapısı gereği değil, çocuğun alamadığı besinleri annenin beslenmesi yoluyla takviye etme kolaylığı sağladığı için de işleri çok kolaylaştırır. Bir yaşından sonra evde pişen yemeklerle beslenmeye geçince çocuğun beslenmesine edilen dikkat bir parça düşebilir. Bu dönemde çocuk büyüdükçe ihtiyacı da artan bazı besin öğelerine dikkat etmek gerekir:
-
Demir, kalsiyum ve çinkoyla birlikte hiç bir canlıda sentezlenmeyen besin öğeleri olduklarından topraktan alınmaları gereklidir. Hayvanların kanında okside halde taşındıklarından hayvansal gıdalarla alınması çok kolay ama bir o kadar da risklidir. Bu yüzden alınması zor gibi düşünülse de başta mercimek olmak üzere çoğu baklagille, tam tahıllı ekmeklerle, nane-kimyon gibi baharatlarla ve hatta kuru fasulye pilav yiyerek bile kolaylıkla alınabilse de vegan veya vegan olmayan beslenmeyle çocuklarda demirin eksik kalması çok olasıdır. Bu yüzden 4. aydan itibaren her çocuğa demir takviyesi önerilir. Lütfen doktorunuza danışmadan takviye kullanmayın.
Demir konusunda dikkat edilmesi gereken nokta, C vitaminiyle alındığında emiliminin arttığını ve yakın zamanda içilen çay ve kahve ile emiliminin azaldığını unutmamak. -
Kalsiyum süt ve süt ürünleri alınmadığı için yeteri kadar alınmadığı sanılır, oysa hayvansal besinler gibi asidik besinlerle beslenildiğinde kemiklerimizdeki kalsiyumlardan da oluruz. Kalsiyum için hiç bir zaman başka bir canlının sütüne muhtaç değiliz. Semizotu-ıspanak gibi yeşil yapraklı sebzeler, baklagiller, haşhaş, kekik, nane, tarçın ve susam gibi evde her zaman bulunabilecek gıdalardan da alınabilir. Günlük kalsiyum ihtiyacı konusu tartışmalıdır. Günde 1000 mg alınmasını söyleyenler olsa da 650 mg'ın da yeterli olduğunu savunan görüşte çalışmalar vardır.
-
Çinko Buğday, kabak çekirdeği, susam ve baklagillerde bulunur. Bu besinleri tüketirken mümkün olduğunca az işlenmiş olmaları, çinkodan daha fazla faydalanılmasını sağlar. Örneğin beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekşi mayalı ekmekler tercih edilmelidir.
-
D vitamini doğumdan itibaren günlük 5 mcg D vitaminine veya günde 10-15 dakika direkt güneş ışığı maruziyetine ihtiyaç vardır. Bebeğinizi öğlenleri, sadece beziyle bir kaç dakika güneşlendirebilirsiniz.
-
B12 vitamini doğumdan sonra 2. haftadan itibaren günlük ihtiyaç 1 mcg civarındadır ve gittikçe artar. Çocukların B12 depoları yetersiz olduğundan erişkinler gibi haftalık alım yetersiz kalabilir. Bu sebeple daha sık alım sağlanmalıdır.
Besinleri hangi gıdalardan isterseniz alabilirsiniz. İnternette hangi besinlerin hangi gıdalarda olduğuyla ilgili sınırsız kaynak bulabilirsiniz. Sadece içerik olarak değil, yeni tarifler ve pişirme şekilleriyle de ilgili hayal gücünüzün sınırlarını aşacak yeni fikirlere açık olun.
Çocuğunuzun tıbbi takiplerini mutlaka düzenli yaptırın. Vegan veya vegan olmayan her türlü beslenmeye rağmen çocuklar çok farklı sebeplerden (coğrafi, genetik, ekonomik...) bazı besin öğelerinden eksik kalabilir. Lütfen takviye konusunda doktorunuzla birlikte hareket edin.